مالیات بر کسب مال و منافع از وصیت

برابر مقررات مالیاتی، بدست آوردن مال و منفعت ، مبنای اصلی اخذ مالیات است.

تحصیل منفعت و مال می‌تواند اَشکال مختلفی داشته باشد. مانند تحصیل درآمد از فعالیت تجاری و اقتصادی ، بدست آوردن مال از اجاره، تحصیل درآمد از طریق ارث، تحصیل درآمد بصورت مزد و حقوق یا هبه و جایزه، تحصیل منفعت از موقوفه، و… .

یکی از این راه‌های تملک اموال و‌ منفعت که در مواد ۸۲۶ و ۸۲۷ قانون مدنی ایران نیز به آن اشاره شده، بدست آوردن مال از طریق وصیت است.
بنابراین؛ وصیت که در فارسی به آن سپارش می گویند یکی از راههای قانونی بدست آوردن مال است.(سپارش به معنی سپردن یک مال یا سپردن انجام یک کار به شخص دیگر – از دیگر واژه ها و اصطلاحات مرتبط با این واژه می‌توان به سپارش‌نامه به معنی وصیت‌نامه و واسپاری و برون‌سپاری اشاره کرد)

اگر فردی، وصیت (سپارش) نماید که بخشی از اموالش پس از فوت به مالکیت یک شخص درآید، مالی که از این روش، برای آن شخص، بدست می آید از نظر قانون مالیات‌های مستقیم در موارد خاصی، نوعی درآمدِ مشمول مالیات قلمداد می‌شود.

تاثیر انواع مال مورد وصیت (موصی‌به) در مالیات

موراد مورد وصیت، به دو دسته‌ی اموال و منافع تقسیم می‌شوند.

ماده ۳۸ قانون مالیاتهای مستقیم، بین اموال و منافع اموال در نوع مالیاتی که به آنها تعلق می‌گیرد ناهمسانی و تفاوت ، قائل شده است.

برای درک ناهمسانی بین مال با منفعتِ مورد وصیت، می‌توان به ناهمسانی بین زمین یک باغ با محصولات حاصل از باغ اشاره نمود.

اموال مورد وصیت (سپارش)

اگر متوفا به نفع یکی از ورثه خود وصیت و سپارش کرده باشد ارث‌برنده ، می‌بایستی مالیات مالی که با وصیت به او رسیده را برابر ماده ۱۷ قانون مالیاتهای مستقیم، که در واقع نرخ‌های مالیات بر ارث را بیان می‌کند، بپردازد.

در واقع می‌توان گفت که اگر متوفا به نفع یکی از ورثه، وصیت و سپارش کرده باشد آن فرد از ورثه علاوه بر ارث از محل وصیت هم صاحب مال می شود.
در این حالت، نسبت به مالی که از محل وصیت به دست می‌آید مالیاتی برابر با مالیات بر ارث ، دریافت می شود.
نرخ اخذ مالیات مالی که با وصیت به ورثه به ارث رسیده با نرخ اخذ مالیات از سهم‌الارث، تفاوتی ندارد و یکسان است.

اما اگر مالی به نفع فردی غیر از وراث متوفا وصیت شده باشد دارا شدن مال برای آن فرد ، تحصیل مال از محل ارث شناخته نمی شود و نرخ مالیات آن هم همانند مالیات بر ارث نیست.

برابر ماده ۳۸ قانون مالیات‌های مستقیم، اگر فردی غیر از ورثه با وصیت صاحب مال شود سازمان امور مالیاتی ، بدست آمدن مال از محل وصیت برای او را درآمد اتفاقی ، قلمداد می‌نماید.
بنابراین فردی که جزء ورثه نیست و با وصیت و سپارش ، صاحب مالی می‌شود باید طبق ماده ۱۳۱  قانون مالیاتهای مستقیم،‌ نسبت به مالی که به او رسیده، مالیاتی برابر با مالیات بر درآمد اتفاقی بپردازد نه برابر با مالیات بر ارث.

مالیات بر منافع مورد وصیت

ممکن است آنچه که متوفا به نفع دیگری، وصیت کرده خود مال نباشد بلکه بهره‌مندی از منافع یک مالی باشد.

بهره مندی از منافع نیز درآمد تلقی می‌شود. بطور مثال، ممکن است فردی وصیت کند که از محل منافع بدست آمده از مزرعه بجامانده از او سالانه مبلغی را به اشخاص دیگر بپردازند. اشخاصی که بر اساس وصیت‌نامه (سپارش‌نامه) نسبت به دریافت سهم از منافع، ذینغع شناخته شده‌اند از نظر سازمان امور مالیاتی، درآمد بدست آورده‌اند و باید بابت این درآمد، مالیات بپردازند.

در نرخ اخذ مالیاتی که به منافع مورد وصیت تعلق می‌گیرد، وارث یا غیروارث بودن شخص که به نفع او وصیت شده (موصی له) اثری ندارد.

بطور کل اگر شخصی، (چه وارث و‌‌ چه غیروارث) از منافع مال مورد وصیت، بهره‌مند گردد، برابر بخش اخیر ماده ۳۸ قانون مالیات‌های مستقیم، این انتفاع و درآمد او مشمول مالیات بر درآمد خواهد بود.

این فرد (اعم از اینکه وارث یا غیروارثِ باشد) باید حداکثر تا سه ماه از تاریخ فوت وصیت‌کننده، مشخصات و ارزش مال مورد وصیت را به اضافه اسناد و مدارک مربوطه روی نمونه اظهارنامه‌ای که سازمان امور مالیاتی ، منتشر نموده مشخص و به اداره امور مالیاتی ، تسلیم نماید.

فرصت پرداخت این مالیات نیز تا سه ماه پس از انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه مالیات بر مال مورد وصیت است.